Zanieczyszczenie powietrza do niedawna było poważnym problemem dla położonego na Śląsku Chorzowa. Dziś sytuacja się zmieniła. Jak do tego doszło? Rozmawiamy z dr inż. Wiesławem Raczyńskim – zastępcą prezydenta Chorzowa ds. technicznych.

Wiesław Raczyński: Niska emisja była i jest dużym problemem w Chorzowie. W latach 70. i 80. ubiegłego wieku Chorzów był jednym z najbardziej zanieczyszczonych miast na świecie. Od tego czasu wiele się zmieniło. Uległy likwidacji lub znacznemu przekształceniu i zmniejszeniu duże zakłady pracy które były źródłem zanieczyszczeń takie jak: Huta Kościuszko, Huta Batory, Zakłady Azotowe, Zakłady Koksochemiczne Hajduki, Kopalnie Węgla Kamiennego wraz z ich kotłowniami i wiele pomniejszych. Pod względem ochrony środowiska były to ewidentnie zmiany na lepsze, z drugiej jednak strony spowodowały powstanie olbrzymich problemów społecznych związanych ze znacznym wzrostem bezrobocia.

Przykładem wyróżniającym się na tym tle jest nowoczesna Elektrociepłownia ELCHO, która zastąpiła wyburzoną Elektrociepłownię Chorzów zachowująć podobny stan zatrudnienia. Zastosowanie wysokiej klasy filtrów odpylających przyczyniło się do znacznego zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska w mieście.

Po transformacji głównym źródłem niskiej emisji stały się budynki mieszkalne i użyteczności publicznej, których niemała część pamięta lata przed i międzywojenne, oraz transport.

Z tego powodu główną metodą ograniczenia niskiej emisji skierowane stała się termorenowacja budynków oraz likwidacja starych pieców węglowych i zastępowanie ich innymi źródłami energii cieplnej. Najbardziej pożądanym jest sieć ciepłownicza z EC ELCHO, a w dalszej kolejności gaz, energia elektryczna, olej, w ostateczności kotły ogrzewane ekogroszkiem. Promujemy również rozwój energetyki odnawialnej. Warto zwrócić uwagę, że od wielu lat Chorzów refunduje mieszkańcom część ponoszonych przez nich kosztów na zamianę pieców węglowych na kotły gazowe, oraz na zabudowę paneli słonecznych. Dużym staraniem dla miasta i znajdujących się w nim podmiotów stało się jak największe przyłączanie obiektów do sieci ciepłowniczej.

Innym kierunkiem jest wykorzystanie energii odnawialnej na potrzeby obiektów użyteczności publicznej. Przykładem tutaj mogą służyć Hala sportowa MORiS czy kryty basen przy ul. Kaliny, gdzie zabudowano panele słoneczne o powierzchniach odpowiednio blisko 70 m2 i ponad 300 m2. W najbliższej przyszłości planujemy szersze zastosowanie fotowoltaiki.

Istotnym źródłem niskiej emisji w Chorzowie jest transport drogowy. Warto zauważyć, że nasze miasto znajduje się w centrum aglomeracji śląskiej, i jest miastem tranzytowym osi wschód – zachód. Przebiegają przez niego arterie komunikacyjne Katowice – Bytom – Tarnowskie Góry oraz Katowice – Zabrze – Gliwice. Tutaj krokiem milowym w zakresie poprawy jakości powietrza było wybudowanie Trasy średnicowej łączącej Katowice z Gliwicami. Pozwoliło to w znacznej mierze wyeliminować ruch tranzytowy z centrum Miasta, dzięki czemu ruch lokalny zyskał na płynności i czasie przemieszczania się.

Warto zaznaczyć, że gospodarka energetyczna, a w ślad za nią ograniczanie niskiej emisji jest jednym z priorytetów dla obecnych władz Chorzowa, czego dowodem jest stworzenie stanowiska Głównego Specjalisty. Jego zadaniem jest optymalizowanie zużycia energii w mieście oraz inicjowanie działań polepszających stan efektywności energetycznej, wykorzystując środki pomocowe zarówno krajowe jak i Unijne.

Uznaliśmy za istotne poparcie inicjatywy mającej na celu zwiększenie korzyści płynących z przygotowywanych dokumentów w zakresie poprawy efektywności energetycznej poprzez ich skorelowanie z oczekiwaniami, potrzebami i możliwościami jednostek samorządowych, a także wypełniania międzynarodowych zobowiązań jakie przyjął nasz kraj.

Zależy nam również na wywieraniu realnego wpływu na tworzenie prawa dotyczącego gospodarowania energią poprzez wyrażanie sugestii dotyczących zawartości i wzajemnych związków przygotowywanych rozwiązań z realnymi potrzebami i możliwościami gmin i powiatów, uwzględniając również ich uwarunkowania gospodarcze i społeczne. Im więcej podmiotów wejdzie w skład Koalicji, tym jej głos będzie bardziej słyszalny, a przez to znaczący i wpływowy.

Liczymy, że obecność w Koalicji pomoże nam skorzystać z doświadczeń innych gmin zaawansowanych w przygotowywaniu dokumentów dotyczących gospodarki energetycznej (SEAP) oraz w podejmowaniu działań na rzecz racjonalizacji zużycia energii, a w ślad za tym ograniczenia emisji gazów i pyłów. Mamy także własne doświadczenia, którymi chętnie się podzielimy.

Oprócz wcześniej wymienionych działań warto zauważyć, że prawie wszystkie budynki użyteczności publicznej będące własnością miasta zostały w poprzednich latach docieplone. Wyjątkiem są budynki zabytkowe, których docieplenie spowodowałoby utratę ich historycznego charakteru. Podobnie ma się z większością budynków mieszkalnych będących własnością lub pod zarządem spółdzielni mieszkaniowych. Ze względów prawno - własnościowych nieco gorzej wygląda sytuacja w budynkach będących w zarządzie Zakładu Komunalnego oraz wspólnot mieszkaniowych.

W budynkach użyteczności publicznej podłączonych do sieci ciepłowniczej prowadzimy racjonalizację zużycia energii cieplnej poprzez wprowadzanie krzywych grzewczych indywidualnie dla każdego obiektu, oraz rozsądną redukcję ogrzewania w okresie, gdy obiekty nie są eksploatowane (wychłodzenia nocne, week-endowe, wakacyjne).

Miasto zleca także eksploatację i konserwację stacji wymienników ciepła i kotłowni wyspecjalizowanym firmom. Uzyskujemy w ten sposób polepszenie jakości ich pracy oraz przedłużenie żywotności urządzeń. Pamiętamy również o konieczności wymiany starych urządzeń i instalacji grzewczych włącznie ze stacjami wymienników ciepła i kotłowniami.

W ostatnim okresie pochwalić się możemy pewnymi osiągnięciami na polu zmniejszenia zużycia energii elektrycznej, głównie za sprawą zastosowania urządzenia stabilizującego parametry otrzymywanej z sieci energii elektrycznej oraz pracę urządzeń i instalacji elektrycznej.

Uważam, że Krajowy System Zrównoważonego Gospodarowania Energią powinien wskazywać kierunki, w jakich powinna zmierzać polityka energetyczna państwa biorąc pod uwagę zarówno międzynarodowe zobowiązania jak i uwarunkowania gospodarcze i społeczne naszego kraju. Dzięki tym ustaleniom instytucje państwowe powinny tworzyć przesłanki do jej realizacji poprzez tworzenie odpowiednich przepisów prawa i zachęt finansowych.

Korzystając z tego Gminy będą mogły najbardziej efektywnie wykorzystywać środki na poprawę swojej gospodarki energetycznej, mając również na uwadze efekty ekologiczne swoich działań.

Jestem przekonany, że jeśli w wyniku jakichkolwiek działań nasza gmina może odnieść korzyści, to warto iść w tym kierunku. Tak, więc moim zdaniem, możliwość korzystania z doświadczeń innych gmin, możliwość wyrażenia swoich osiągnięć, koncepcji, oczekiwań a także dostęp do informacji wart jest zaangażowania się odpowiednich organów Gminy.