Planowanie Niskoemisyjnej Energetycznej Gospodarki Rozproszonej

Poziom gminny – rok 2013

Stan obecny

W Polsce nie istnieje systematyczne podejście do planowania energetycznego – brakuje zdefiniowanych celów planowania, struktury instytucjonalnej, oraz alokacji środków.  Istniejące elementy takie jak Krajowy Plan Działań na Rzecz Efektywności Energetycznej czy Gminne Plany Zaopatrzenia w energię są dokumentami wykonywanymi ze względu na wymagania stawiane przez prawodawstwo (Ustawa o Efektywności Energetycznej, Ustawa Prawo Energetyczne)

Podstawowym dokumentem do przygotowania, którego zobowiązane są samorządy gminne są tzw.  „Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe” (art. 19 ust. Prawo Energetyczne). Z praktyki wynika, że dokument ten opracowywany jest rzadko (tylko 15% gmin posiada takie opracowanie; 39% gmin nie posiada i nie zamierza go opracowywać – badanie Gminny Monitor Odnawialnych Źródeł Energii” przeprowadzone przez Instytut Agroenergetyki w 2012), a tam gdzie jest już przygotowany rzadko znajduje praktyczne zastosowanie. Rzeczywiste gospodarowanie energią w polskich gminach odbywa się przeważnie bez powiązań z planowaniem energetycznym w kształcie określonym przez ustawę i w efekcie praktyczne wykorzystanie przez gminy „Założeń do planu zaopatrzenia…” jest niewielkie lub żadne, a dokument najczęściej latami zalega na półce.

Potrzeba zmiany

Brak praktycznego wykorzystania planowania, w połączeniu z szczególnymi wymaganiami w zakresie efektywności energetycznej w odniesieniu do sektora publicznego sprawia, że istnieje pilna potrzeba zmiany tej sytuacji. Zmiana powinna zmierzać w kierunku wprowadzenia systemu gospodarowania energią w samorządach, który będzie praktycznym narzędziem dla samorządów w realizacji polityki inwestycyjnej i pro-efektywnościowej.

Nowe rozwiązanie powinno spełniać następujące założenia:

1.    Powinno służyć identyfikacji i priorytetyzacji potencjalnych inwestycji

2.    Powinno być powiązane z zarządzaniem energią w zasobach własnych

3.    Powinno być powiązane z krajowym rejestrem energetycznym

4.    Dla gmin małych powinno być łatwe, tanie, zrozumiałe

Postulowane kierunki zmian

System gospodarowania energią w samorządach powinien zakładać trzy kluczowe elementy:  

a)   zarządczy,

b)   sprawozdawczy,

c)    oraz optymalizacyjny.

W swoich założeniach element zarządczy ma służyć racjonalizacji/optymalizacji bieżącego zużycia energii – docelowo wszystkie budynki użyteczności publicznej wyposażone będą w systemy sterowania i inteligentne liczniki – co pozwoli samorządom aktywnie uczestniczyć w systemie  energetyki rozproszonej (zarówno po stronie sterowania popytem jak po stronie wytwarzania energii elektrycznej w swoich źródłach). Element sprawozdawczy ma na celu inwentaryzację i dostarczenie wiarygodnej informacji na temat inwestycji wpływających na zużycie energii na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego. Informacje zebrane poprzez system sprawozdawczy pozwolą na:

·   Programowanie instrumentów wsparcia na poziomie krajowym i regionalnym

·   Identyfikację problemów związanych z wdrażaniem gospodarki rozproszonej

·   Określenie realizacji celów państwowych w skali regionalnej i krajowej

Z kolei element optymalizacyjny ma na celu właściwe planowanie i wdrażanie działań w zakresie gospodarowania energią. Istotnym elementem umożliwiającym praktyczne działanie systemu powinno także być uzależnienie możliwości finansowania inwestycji w zakresie źródeł energii i efektywności energetycznej od istnienia zapisów dotyczących tychże przedsięwzięć w dokumentacji systemu gospodarowania energią. W ten sposób możliwe jest osiągnięcie stanu, w którym na poziomie krajowym będzie możliwość kreowania kierunków polityki energetycznej, znajdujących swoje odzwierciedlenie w działaniach lokalnych. Z kolei na poziomie lokalnym zaistnieje korelacja między celowością inwestycji a ich finansowaniem.

Wymagane zmiany przepisów prawa

W celu uruchomienia systemu konieczne są zmiany istniejących zapisów ustawy Prawo Energetyczne oraz przygotowania rozporządzeń wykonawczych w zakresie poszczególnych zadań szczegółowych. Proponowany system zakłada sformułowanie propozycji w zakresie kompetencji i zadań samorządu terytorialnego na potrzeby regulacji krajowej planowania energetycznego, w tym m.in. określenie nowych kompetencji  samorządu województwa w zakresie planowania energetycznego, modyfikację istniejących kompetencji gmin w zakresie planowania energetycznego, a także określenie terminów rozpoczęcia prowadzenia rejestrów oraz przygotowywania planów. Na poziomie wykonawczym niezbędne jest opracowanie odpowiednich formularzy oraz listy przykładowych przedsięwzięć wpływających na zużycie energii.

Kluczowe uwarunkowania poprawności działania systemu

Aby tak skonstruowany system osiągnął swoje cele niezbędne jest jego wprowadzanie stopniowo tak aby nie obciążyć JST nadmiarem zadań jednocześnie oraz dać czas na osiągnięcie pierwszych namacalnych efektów i korzyści z wprowadzanego systemu. Pełne funkcjonowanie systemu powinno zostać osiągnięte w roku 2018 (przed kolejnym okresem programowania). W pierwszej kolejności powinny zostać wdrożone zmiany dotyczące inwentaryzacji inwestycji wpływających na zużycie energii, a w kolejnym etapie zmiany dotyczące optymalizacji zarządzania energią. Do poprawnego działania systemu niezbędne jest wdrożenie od samego początku mechanizmu korelacji finansowania inwestycji w zakresie źródeł energii i efektywności energetycznej od istnienia zapisów dotyczących tychże przedsięwzięć w dokumentacji systemu gospodarowania energią.

Kolejne ważne kroki/działania

Planowanie energetyczne na poziomie gminy musi być zintegrowane z dokumentami mającymi znaczący wpływ na gospodarkę rozproszoną:

·   Plan Ochrony Powietrza – jakie inwestycje są realizowane i planowane, oraz jaki mają wpływ na rozwój rozproszonego systemu energetycznego

·   Plan Zagospodarowania Przestrzennego – jakie inwestycje mogą być realizowane w istniejących uwarunkowaniach/jakie zapisy powinien zawierać Plan Zagospodarowania Przestrzennego aby mógł służyć rozwojowi Niskoemisyjnej Energetycznej Gospodarki Rozproszonej (NEGR)

·   inne